Sąd duchowny

Sąd kościelny – czym jest a czym nie jest

Sąd kościelny to nie sąd państwowy. W Sądach kościelnych prowadzi się przede wszystkim sprawy małżeńskie, ale nie prowadzi się spraw rozwodowych. Sprawy rozwodowe należą do kompetencji sądów państwowych. Każda diecezja w Polsce ma swój sąd. Sąd ten jest różnie nazywany: sąd kościelny, sąd duchowy, sąd duchowny, sąd diecezjalny, sąd archidiecezjalny, sąd biskupi, sąd arcybiskupi, sąd metropolitalny.

Czasami zamiast sądu mamy do czynienia z trybunałami, ale to nie zmienia kompetencji tej instytucji – sąd to to samo co trybunał.

I tak możemy się spotkać z następującymi określeniami: trybunał kościelny, trybunał duchowny, trybunał duchowy, trybunał diecezjalny, trybunał archidiecezjalny, trybunał biskupi, trybunał arcybiskupi, czy trybunał metropolitalny.

W którym sądzie kościelnym mogę wszcząć swój proces?

Panuje przekonanie, zgodnie z którym proces mający na celu stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego powinien być prowadzony w sądzie diecezji na terenie której ów małżeństwo zostało zawarte. Jest to jednak przekonanie częściowo błędne.

Do reformy prawa procesowego przeprowadzonej przez papieża Franciszka w 2015 r. sprawa mogła się toczyć wyłącznie w sądzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania strony pozwanej, a jedynie wyjątkowo i za zezwoleniem strony pozwanej w innym sądzie. Dziś, kiedy reforma franciszkańska na dobre się już przyjęła w praktyce sądowej, strona powodowa, bez uprzedniego uzyskiwania zgody strony pozwanej, ma możliwość wyboru jednego z czterech sądów właściwych.

Pierwszym sądem jest, tak jak to było do 2015 r., sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania strony pozwanej. Zwracam jednak uwagę, że chodzi o miejsce faktycznego zamieszkania a nie formalnego zameldowania.

Drugim sądem właściwym jest sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania strony powodowej. Podobnie jak w poprzednim przypadku należy mieć na myśli miejsce faktycznego zamieszkania, a nie formalnego zameldowania.

Trzecim sądem, jest sąd właściwy ze względu na miejsce zawarcia związku małżeńskiego – stronom bardzo często wydaje się, że jest to jedyny sąd właściwy, ale jak zostało to już ukazane, jest to tylko częściowa prawda.

Czwartym i ostatnim sądem jest sąd właściwy ze względu na miejsce, w którym przyjdzie zbierać większość dowodów, a więc w praktyce procesów małżeńskich, sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania większości świadków.

Zdarza się, że wszystkie cztery sądy są ze sobą tożsame i tak na prawdę strona powodowa nie ma faktycznego wyboru miejsca prowadzenia swojej sprawy. Gdy jednak taki wybór jest, decydując się na prowadzenie sprawy w konkretnym sądzie, warto zwrócić uwagę na wysokość taksy procesowej, czas trwania procesu, a także na odsetek spraw, które kończą się w tymże sądzie wyrokiem stwierdzającym nieważność małżeństwa.

Sądy kościelne w Polsce – lista

Archidiecezja Białostocka

• Siedziba Archidiecezji: Białystok
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny Białostocki
• Sąd apelacyjny: Łomża

Diecezja Bielsko-Żywiecka

• Siedziba Diecezji: Bielsko-Biała
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Bielsku-Białej
• Sąd apelacyjny: Kraków

Diecezja Bydgoska

• Siedziba Diecezji: Bydgoszcz
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Bydgoskiej
• Sąd apelacyjny: Gniezno

Archidiecezja Częstochowska

• Siedziba Archidiecezji: Częstochowa
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny w Częstochowie
• Sąd apelacyjny: Kraków

Diecezja Drohiczyńska

• Siedziba Diecezji: Drohiczyn
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Drohiczynie
• Sąd apelacyjny: Białystok

Diecezja Elbląska

• Siedziba Diecezji: Elbląg
• Nazwa sądu: Sąd Diecezjalny w Elblągu
• Sąd apelacyjny: Olsztyn

Diecezja Ełcka

• Siedziba Diecezji: Ełk
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Ełckiej
• Sąd apelacyjny: Olsztyn

Archidiecezja Gdańska

• Siedziba Archidiecezji: Gdańsk
• Nazwa sądu: Gdański Trybunał Metropolitalny
• Sąd apelacyjny: Olsztyn

Diecezja Gliwicka

• Siedziba Diecezji: Gliwice
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Gliwickiej
• Sąd apelacyjny: Katowice

Archidiecezja Gnieźnieńska

• Siedziba Archidiecezji: Gniezno
• Nazwa sądu: Trybunał Metropolitalny w Gnieźnie
• Sąd apelacyjny: Poznań

Diecezja Kaliska

• Siedziba Diecezji: Kalisz
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Kaliszu
• Sąd apelacyjny: Poznań

Archidiecezja Katowicka

• Siedziba Archidiecezji: Katowice
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny w Katowicach
• Sąd apelacyjny: Kraków

Diecezja Kielecka

• Siedziba Diecezji: Kielce
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Kielcach
• Sąd apelacyjny: Kraków

Diecezja Koszalińsko – Kołobrzeska

• Siedziba Diecezji: Koszalin / Kołobrzeg
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Koszalinie
• Sąd apelacyjny: Szczecin

Archidiecezja Krakowska

• Siedziba Archidiecezji: Kraków
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny w Krakowie
• Sąd apelacyjny: Katowice

Diecezja Legnicka

• Siedziba Diecezji: Legnica
• Nazwa sądu: Sąd Kościelny Diecezji Legnickiej
• Sąd apelacyjny: Wrocław

Archidiecezja Lubelska

• Siedziba Archidiecezji: Lublin
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny Lubelski
• Sąd apelacyjny: Warszawa

Diecezja Łomżyńska

• Siedziba Diecezji: Łomża
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Łomży
• Sąd apelacyjny: Białystok

Diecezja Łowicka

• Siedziba Diecezji: Łowicz
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Łowiczu
• Sąd apelacyjny: Łódź

Archidiecezja Łódzka

• Siedziba Archidiecezji: Łódź
• Nazwa sądu: Trybunał Metropolitalny Łódzki
• Sąd apelacyjny: Warszawa

Archidiecezja Warmińska

• Siedziba Archidiecezji: Olsztyn
• Nazwa sądu: Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej
• Sąd apelacyjny: Gdańsk

Diecezja Opolska

• Siedziba Diecezji: Opole
• Nazwa sądu: Sąd Diecezji Opolskiej
• Sąd apelacyjny: Katowice

Diecezja Pelplińska

• Siedziba Diecezji: Pelplin
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Pelplińskiej
• Sąd apelacyjny: Gdańsk

Diecezja Płocka

• Siedziba Diecezji: Płock
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Płocki
• Sąd apelacyjny: Warszawa

Archidiecezja Poznańska

• Siedziba Archidiecezji: Poznań
• Nazwa sądu: Metropolitalny Sąd Duchowny w Poznaniu
• Sąd apelacyjny: Warszawa

Archidiecezja Przemyska

• Siedziba Archidiecezji: Przemyśl
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny w Przemyślu
• Sąd apelacyjny: Lublin

Diecezja Radomska

• Siedziba Diecezji: Radom
• Nazwa sądu: Sąd Kościelny w Radomiu
• Sąd apelacyjny: Warszawa

Diecezja Rzeszowska

• Siedziba Diecezji: Rzeszów
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Rzeszowie
• Sąd apelacyjny: Przemyśl

Diecezja Sandomierska

• Siedziba Diecezji: Sandomierz
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Sandomierzu
• Sąd apelacyjny: Lublin

Diecezja Siedlecka

• Siedziba Diecezji: Siedlce
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Siedlecki
• Sąd apelacyjny: Lublin

Diecezja Sosnowiecka

• Siedziba Diecezji: Sosnowiec
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Sosnowieckiej
• Sąd apelacyjny: Częstochowa

Archidiecezja Szczecińsko-Kamieńska

• Siedziba Archidiecezji: Szczecin / Kamień Pomorski
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny Szczecińsko-Kamieński
• Sąd apelacyjny: Poznań

Diecezja Świdnicka

• Siedziba Diecezji: Świdnica
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi w Świdnicy
• Sąd apelacyjny: Wrocław

Diecezja Tarnowska

• Siedziba Diecezji: Tarnów
• Nazwa sądu: Sąd Diecezjalny w Tarnowie
• Sąd apelacyjny: Kraków

Diecezja Toruńska

• Siedziba Diecezji: Toruń
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Toruńskiej
• Sąd apelacyjny: Gdańsk

Archidiecezja Warszawska

• Siedziba Archidiecezji: Warszawa
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny Warszawski
• Sąd apelacyjny: Poznań

Diecezja Warszawsko-Praska

• Siedziba Diecezji: Warszawa
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny Warszawski
• Sąd apelacyjny: Poznań

Diecezja Włocławska

• Siedziba Diecezji: Włocławek
• Nazwa sądu: Sąd Kościelny Diecezji Włocławskiej
• Sąd apelacyjny: Gniezno

Archidiecezja Wrocławska

• Siedziba Archidiecezji: Wrocław
• Nazwa sądu: Metropolitalny Sąd Kościelny we Wrocławiu
• Sąd apelacyjny: Poznań

Diecezja Zamojsko – Lubaczowska

• Siedziba Diecezji: Zamość / Lubaczów
• Nazwa sądu: Sąd Biskupi Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej
• Sąd apelacyjny: Przemyśl

Diecezja Zielonogórsko-Gorzowska

• Siedziba Diecezji: Zielona Góra / Gorzów Wielkopolski
• Nazwa sądu: Sąd Kościelny Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej
• Sąd apelacyjny: Szczecin

Ordynariat Polowy Wojska Polskiego

• Siedziba Ordynariatu: Warszawa
• Nazwa sądu: Sąd Metropolitalny Warszawski
• Sąd apelacyjny: Gniezno

Eparchia Wrocławsko – Koszalińska

• Siedziba Eparchii: Wrocław
• Nazwa sądu: Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej
• Sąd apelacyjny: Gdańsk

Eparchia Olsztyńsko – Gdańska

• Siedziba Eparchii: Olsztyn
• Nazwa sądu: Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej
• Sąd apelacyjny: Gdańsk

Archidiecezja Przemysko-Warszawska

• Siedziba Archidiecezja: Przemyśl
• Nazwa sądu: Metropolitalny Sąd Archidiecezji Warmińskiej
• Sąd apelacyjny: Gdańsk